Ô nhiễm ánh sáng không chỉ tác động tiêu cực đến sức khỏe con người và làm mất cân bằng hệ sinh thái, mà còn gây lãng phí năng lượng. Vậy đâu là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này, và chúng ta có thể áp dụng những biện pháp gì để khắc phục?
Ô nhiễm ánh sáng là gì?
Ô nhiễm ánh sáng được hiểu là tình trạng sử dụng ánh sáng nhân tạo quá mức hoặc không đúng cách, gây khó chịu và tác động tiêu cực đến môi trường cũng như sức khỏe con người. Theo Wikipedia, ô nhiễm ánh sáng là "việc chiếu sáng quá mức hoặc ánh sáng nhân tạo gây khó chịu." Hiệp hội Bầu trời Đêm Quốc tế (IDA) định nghĩa ô nhiễm ánh sáng là "bất kỳ tác động bất lợi nào của ánh sáng nhân tạo," bao gồm ánh sáng trên bầu trời, ánh sáng chói, ánh sáng xâm nhập, ánh sáng lộn xộn, giảm khả năng nhìn ban đêm, và lãng phí năng lượng.
Chiếu sáng quá mức hoặc ánh sáng nhân tạo gây khó chịu
Nói cách khác, ô nhiễm ánh sáng xảy ra khi ánh sáng nhân tạo được sử dụng một cách không hợp lý, đặc biệt là vào ban đêm. Các ví dụ điển hình bao gồm đèn công cộng quá sáng, ánh sáng chiếu thẳng vào nhà dân cư, hoặc ánh sáng làm sáng rực bầu trời đêm.
Nguyên nhân gây ô nhiễm ánh sáng
Tương tự như ô nhiễm nước hay ô nhiễm không khí, ô nhiễm ánh sáng chủ yếu bắt nguồn từ các hoạt động sinh hoạt và kinh tế của con người, bao gồm:
- Không tắt đèn khi không sử dụng.
- Lạm dụng ánh sáng quá mức trong một khu vực.
- Sử dụng các thiết bị chiếu sáng không phù hợp, khiến ánh sáng không tập trung vào khu vực cần thiết.
Ánh sáng làm rối loạn nhịp sinh học
- Lắp đặt hệ thống chiếu sáng sai cách, gây tiêu tốn năng lượng.
- Thiếu sự hướng dẫn sử dụng hệ thống chiếu sáng hiệu quả.
- Duy trì ánh sáng không hợp lý, gây lãng phí nguồn năng lượng và tài nguyên.
Hiện đại hóa cuộc sống mang lại nhiều tiện ích nhưng cũng làm gia tăng ô nhiễm ánh sáng, âm thầm gây hại đến sức khỏe và môi trường.
Tác hại của ô nhiễm ánh sáng
1. Ảnh hưởng đến sức khỏe con người
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ô nhiễm ánh sáng làm rối loạn nhịp sinh học, có nguy cơ gây ung thư. Ngoài ra, nó còn gây mệt mỏi, đau đầu, căng thẳng, phiền muộn và suy giảm chức năng sinh dục.
2. Tác động đến kinh tế, xã hội
- Lãng phí năng lượng: Chiếu sáng chiếm 1/4 năng lượng tiêu thụ toàn cầu, trong đó 50–90% ánh sáng không cần thiết.
- Ảnh hưởng đến quan sát thiên văn: Tại các đô thị, người dân khó quan sát bầu trời đêm vì ánh sáng nhân tạo làm mờ các ngôi sao.
Ánh sáng nhân tạo làm giảm khả năng hoạt động của sinh vật, thực vật
3. Phá vỡ hệ sinh thái
Ánh sáng nhân tạo làm giảm khả năng hoạt động của sinh vật về đêm như côn trùng, gây ảnh hưởng đến các loài phụ thuộc vào chúng (ví dụ: thực vật thụ phấn về đêm).
Phân loại ô nhiễm ánh sáng
- Ánh sáng xâm nhập: Ánh sáng không mong muốn chiếu vào khu vực sinh sống.
- Lạm dụng ánh sáng: Sử dụng ánh sáng vượt quá nhu cầu hoặc không có mục đích rõ ràng.
- Ánh sáng chói: Tạo ra sự tương phản giữa vùng sáng và vùng tối, gây khó khăn cho mắt, đặc biệt nguy hiểm trong giao thông.
- Ánh sáng lộn xộn: Các nguồn sáng phát tán không có định hướng rõ ràng.
- Ánh sáng chiếm dụng bầu trời: Các quầng sáng trên bầu trời đêm, làm mờ tầm nhìn tự nhiên.
Ánh sáng nhân tạo dần chiếm dụng bầu trời
Biện pháp khắc phục ô nhiễm ánh sáng
- Sử dụng ánh sáng vừa đủ nhu cầu.
- Tắt đèn hoặc sử dụng chế độ hẹn giờ khi không cần thiết.
- Cải tiến thiết bị chiếu sáng, ưu tiên đèn LED tiết kiệm năng lượng, ánh sáng bảo vệ mắt và phù hợp với không gian sử dụng.
- Lắp đặt hệ thống chiếu sáng tập trung vào khu vực cần thiết, giảm thiểu ảnh hưởng đến môi trường xung quanh.
- Nâng cao nhận thức cộng đồng về việc sử dụng ánh sáng hiệu quả.
Việc giảm ô nhiễm ánh sáng đòi hỏi sự chung tay của toàn xã hội nhằm bảo vệ môi trường, tiết kiệm năng lượng và đảm bảo sức khỏe cho con người. MotoM - thương hiệu đèn Nhật đồng hành tạo các dòng sản phẩm đèn Led bảo vệ môi trường, tiết kiệm năng lượng và đảm bảo sức khỏe con người.